وبلاگ حقوقی وحید چرخکاریان

عبرت نیوز: چهار نفر از فعالان و پژوهشگران حوزه آسیب‌های اجتماعی و جامعه زنان در دفتر پژوهشهای تاریخی شهر تهران گرد هم آمدند تا درباره آسیبهای اجتماعی در زنان تهران نظرات خود را مطرح کنند. امید سلیمی بنی: سخنان معصومه آباد، عضو شورای شهر درباره کم شدن سن زنان خیابانی به 16 سال و همچنین ارائه آمار 100 هزار نفری از زنان خیابانی بهانه ای شد تا "دفتر پژوهش‌های تاریخی شهر تهران" میزگردی با حضور برخی از فعالان و مسئولان شهری تهران در حوزه اجتماعی و مسایل زنان ترتیب دهد.

در این نشست مهدیه طائفه رستمی، کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری از مرکز مطالعات شهری شهرداری تهران حضور داشت، توران ولی‌مراد، فعال حوزه زنان به بیان دیدگاه های خود پرداخت، فاطمه دانشور، عضو شورای شهر تهران و رئیس کمیته اجتماعی این شورا به برنامه های شورای شهر اشاره کرد و کاظم عابدینی‌مطلق، نویسنده و محقق حوزه زناشویی و نویسنده کتاب "عالیجناب حجاب" از دیدگاه مذهبی به بررسی آسیبهای حوزه زنان وارد شد. به گزارش سلامت نیو،ز همچنین حمید ناصری، مورخ و تهران شناس، درباره پیشینه حضور شهرداری در موضوع آسیب‌های اجتماعی، مقدمه ای را بیان کرد. به گفته ناصری سابقه حضور شهرداری تهران در موضوع مقابله با آسیبهای اجتماعی، به زمان رضاشاه برمی گردد.

به صورت مدرن، در سال 1338 و در زمان شهرداری موسی مهام، اداره اسکان بی خانمانها در شهرداری تهران راه می افتد. ناصری درباره پیشینه بررسیهای شهری در حوزه مسایل و آسیبهای مرتبط با زنان تهران توضیح داد: "در سالهای دهه 40 نیز، خانم فرمانفرمایان گزارش مفصلی در آموزشگاه علوم اجتماعی در تهران از ارزیابیهای خود ارائه کرده است. حتی در آن زمان عبدالرضا انصاری، وزیر کشور، اکبر مروستی از معاونان شهرداری و خانم فرمانفرمایان از فضای فیزیکی محلات آسیب زا و آسیب دیده مانند میدان گمرک دیدن می کنند.

در آن زمان نیز این توصیه ها و هشدارها به مدیران شهری وجود داشت که وضعیت اجتماعی شهر تهران به دلیل کودکان کار و زنان خیابانی به مخاطره افتاده و انجمن شهر و شهرداری نسبت به مسایل باید توجه کنند." وی درباره پیشیشنه مطالعات آسیبها در تهران گفت: "در سال 41، سمیناری در دانشگاه تهران تشکیل شد تا آسیبهای شهری و اجتماعی تهران را بررسی کند. برای تدوین طرح فرمانفرمایان در سال 46، از این سمینار استفاده کردند.

خانم فرمانفرمایان در سال 49، تحقیقاتی میدانی انحام می دهد و نتایج را به شهرداری تهران می دهد که برای ساماندهی کمپ منطقه گمرک استفاده می شود." در این نشست، حضار به بیان دیدگاه های خود در این زمینه پرداختند که در ادامه می خوانید: *چرا اینقدر در مسایل مربوط به آسیبهای اجتماعی به خصوص در حوزه زنان آسیب دیده تهران، با ابهام روبروییم؟ فاطمه دانشور: مسایل آسیبهای اجتماعی در تهران، مانند برده ای شده است که چند ارباب دارد و برای همین تقریبا آزاد است. این مشکلات را بهزیستی به گردن شهرداری می اندازد و شهرداری به گردن پلیس می اندازد و این مشکلات بر زمین مانده است

مهدیه طائفه رستمی: البته از زمانی که شهرداری وارد بحث آسیب های اجتماعی شد بهزیستی خود را کنار کشید. *به نظر شما الان راهکار چیست؟ فاطمه دانشور: یک راهکار ساده ای دارد و نمی دانم چرا سراغش نرفته اند، باید یک کارگروه مشترکی با نماینده های شهرداری، شورای شهر، وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی، قوه قضاییه، پلیس، آموزش و پرورش و سایر ارگانهایی که در این باره وظیفه ای بر دوش دارند تشکیل شود ولی مشکلی که در این زمینه می بینیم این است که بودجه ها ناچیز است، مثلا رقم ناچیز بودجه بهزیستی است. برای همین شهرداری ظرفیت و پتانسیلی چندین برابر بهزیستی دارد و می تواند در کنار بهزیستی باشد.

همیشه سر مسایل سیاسی، میان شهردار با دولت سابق گفتمانی وجود نداشت. امیدواریم در این دولت گفتمان بین دولت و شهرداری وجود داشته باشد. آقای مسجدجامعی حرکت خوبی کرده و از وزرا برای حضور در صحن علنی شورا دعوت کرده. امیدواریم ماهی یک بار از وزرا در صحن علنی شورا دعوت کنیم و تعامل دو طرفه ای را ایجاد کنیم بین شهرداری و دولت. واقعیت این است که شورای شهر باید شورای شهر باشد نه شورای شهرداری. از آن طریق خیلی بهتر می تواند با دولت وارد گفتگو شود. *شهرداری درباره آسیبهای اجتماعی چه کرده؟ ظاهرا هنوز دوره طرحهای ضربتی برای مقابله با آسیبها سر نیامده؟

مهدیه طائفه رستمی: سال 88، طرحی در شهرداری ریخته شد به نام طرح انضباط اجتماعی در محله هرندی (دروازه غار). شهرداری قرار بود املاک خالی از سکنه را شناسایی کند. نیروی انتظامی، افرادی که مجرم بودند را شناسایی و ساماندهی کند. بهزیستی نیز کودکان و خانواده های بی سرپرست را عهده دار شود و کمیته امداد هم کمک مالی کند و سرپرستی برخی از اینها را بر عهده بگیرد. شهرداری نزدیک به 297 ملک را در محله هرندی تخریب کرد، املاکی که مخروبه و خالی از سکنه بودند. این املاک از لحاظ اجتماعی، آسیب به وجود آورده بودند. معتادان و کارتن خوابها، شبها، آنجا می خوابیدند. چرا این کارها به ثمر نرسید؟

مهدیه طائفه رستمی: در اجرا، تنها کسی که پای کار بود، شهرداری تهران بود، املاک را شناسایی می کرد، ساماندهی می کرد. اداره آسیبهای شهرداری، خانمها و کودکان را جمع آوری می کردند. معضلات که در خانه ها بود، وارد فضای شهری شد و شهر را آلوده کرد. افراد از این محلات حارج شدند و آمدند در پارکها و آسیب در سطح شهر پخش شد. خانه ها آن زمان اصطلاحا به عنوان خانه های لانه کبوتری بود و یک نفر در هر اتاق نبود، بلکه در هر اتاق، 5 نفر زندگی می کردند و هر خانه دست کم 30 اتاق داشت که کلونی مفاسد اجتماعی و آسیب شده بود.عملا تنها شهرداری تهران بود و حتی به نیروی انتظامی امتیازاتی می داد تا همکاری کند.

این کار سال 88 انجام شد ولی چون سایر ارگانها با شهرداری همکاری نکردند کار قطع شد. از نظر شما دلیل این آسیبها چیست؟

فاطمه دانشور: مشکل اصلی این است که ارزش های اخلاقی به شدت دارد فرو می پاشد. دختران و عروسان را با صبر و فداکاری و ... ارزشگذاری می کردند ولی الان اینها ضد ارزش شده است و هر کسی صبور باشد و فداکاری کند، بی عرضه و عقب افتاده خطاب می شود و به همین دلیل بنیان خانواده ها در معرض تهدید و آسیب است. علتش آن است که ما خوراکهای روحی و عاطفی و روانی را نتوانسته ایم به خانواده ها از جمله زنان بدهیم. زمانی برنامه "اخلاق در خانواده" را آقای حسینی را اجرا می کرد. همه از جمله خانمها پای صحبت می نشستند. الان وقتی دنیا به سمت دیجیتالی شدن و بی روح شدن می رود، خانواده ها نیز بی روح و بی اخلاق می شوند. رسانه ملی اگر درست نقش آفرینی می کرد، این خوراک را باید برای خانواده ها تهیه می کرد که نکرده است و این ایجاد مشکل کرده است. آیا به نظر شما هم این مسایل در افزایش آسیبهای اجتماعی دخلیند؟

توران ولی مراد: به نظر می رسد باید وسیع تر به قضیه نگاه کرد. زمانی وضع موجود را می خواهیم بررسی کنیم و دستگاه های اجرایی می خواهند، به میان بیایند، ولی دیدن آینده و آسیبهایی که الان کسی از آن ها صحبت نمی کند، ولی به راحتی 20 و 30 سال آینده مسئله روز می شود. بسیار لازم است. الان گرفتار آسیب هستیم، منطقی است وضعیت کنونی را رها کنیم و به آینده برسیم؟ آینده را دیدن به معنی رها کردن امروز نیست. مدیریت صحیح و برنامه ریزی معنی ش این است که ما مشکلات حال را شناسایی کنیم و اشکالات را برطرف کنیم، ولی برنامه ریزی صحیح این است که آینده را بررسی علمی کنید و از مشکلات پیشگیری کنید تا به وضع بدتر نرسید.

آمارها دارد چیزهای دیگری نشان می دهد. فرض کنید آمار سقط جنین در فلان شهر، طلاق در شهر دیگر، خودسوزی زنان در منطقه ای از کشور، نشان دهنده مشکل و آسیب در میان جامعه زنان وجود دارد، این که ما زنان آسیب دیده را به زنانی بگوییم که شغل به خصوصی دارند، دست را می بندد که بقیه ابعاد را نبینید. یکی از مسائلی که شیوع دارد عدم رضایت جنسی زنان در خانواده است. آمار طلاق می گوید بیش از 60 درصد طلاقها، به دلیل عدم رضایت جنسی خانمهاست. فقط کافی است مرکزی برای گرفتن آمار و تحقیق این موارد را بررسی کند که تعداد زنان همسردار که روابط خارج از خانواده دارند، چقدر است. این که کسی کنار خیابان می ایستد، بحث دیگری است.

همین حالا هم مسئولان آمار دارند از زنانی که در خانواده هستند و رابطه خارج از چهارچوب دارند حداقل اگر نگوییم همه آمار را دارند آمار بخشی را که دارند. همین آمار آن ها را موظف می کند به رفع مشکل. برای کاستن از آسیبها و برای رفع مشکلات فعلی باید کار شود، ولی نباید غافل ش از برنامه ریزی آینده .مخاطب اصلی، مسئولان هستند که توجه نمی کنند، یا توجه می کنند ولی سرشان شلوغ است و موضوع را جدی نمی گیرند با جدی هم می گیرند ولی برنامه ریزیشان علمی و همه جانبه نگر نیست، به همین دلیل راه به جایی نمی برد. از یک طرف می آیند تا جلوی بعضی چیزها را بگیرند از طرف دیگر مشکل در حال وسعت یافتن است.

فعالان مدنی اگر آمار و اطلاعاتی را بگیرند برای برنامه ریزی کار خودشان است. اصلا آمار دقیقی درباره میزان آسیبها وجود دارد؟

توران ولی‌مراد: تحقیقات دانشگاهی و کارشناسی و مراکز مشاوره داخل دانشگاه ها و همچنین مراکز مشاوره خانواده خصوصی که بیمار می پذیرند، نشان می دهد آمار این آسیبها بالاست. در این تحقیقات، فرد مراجعه کننده را مشخص نمی کنند، ولی با این آمار تا حدودی میزان ارتباطهای خانمها خارج از چهارچوب خانواده، را در می آورند. این مسایل که امروز در مراکز مشاوره مخفی است، 40 سال آینده می خواهد به کجا برسد؟ این موضوعات در کنار دیدن زن خیابانی به عنوان آسیب، ارتباطات یک دختر به طور موازی با پسران متعدد یا بالعکس، باید دیده شود.

رابطه جنسی یک رابطه عاطفی است، حالا موقت یا دائم آن را نمی گویم. ولی آنهایی که روابط موازی دارند کم نیستند. بیشتر از دو دهه صدا و سیما رابطه موازی مردان زن دار را با زن دیگر خارج از چارچوب خانواده عادی سازی کرد و امروز این درسی است که جامعه پس می دهد. پس باید چطور اینها را شناخت؟

توران ولی‌مراد: اینها را مسئولان باید به مراکز مطالعاتی سفارش دهند برای آینده تا میزان آن مشخص شود. فرم دیگری از آسیبهای امروز، روابط مجازی است. ارتباطات مجازی است ولی خیلی با ارتباطات واقعی فرقی ندارد و فرمهای دیگری از آسیب را وارد خانواده می کند. باید تفکیک شود بین چیزی که موضوعی را معرفی می کند و در واقع شاخص است با آن چه آسیب است تا بدانیم کدام اینها آسیب است و کدام می تواند آسیب نباشد. چیزی به نام همزیستی که به نوعی زندگی دو نفر با هم و ارتباط خارج از فرم سنتی خانواده است می تواند به درستی تعریف و قانونمند شود و آسیب هم دیده نشود.

آسیب دیده شدن آن به دلیل عدم تطابق نگرش و عملکرد مسئولان، با آن چیزی است که در جامعه اتفاق می افتد. همین عدم تطابق خودش یکی از دلایل مهم آسیب زایی است. برخی از افراد به این ارتباطات می گویند جرم و فساد است و برخی با واقع نگری می گویند می توانیم تعریف جدیدی داشته باشیم که این نوع زندگی نه مخالف اخلاق قلمداد شود و نه مخالف شرع و نه مخالف قانون چرا که این نوع زندگی همان ازدواج موقت است که حق فسخ آن با هر دو طرف است.

انگار تعریف مشترکی از آسیب اجتماعی نداریم. آسیب به نظر شما چیست؟

فاطمه دانشور: معتقدم به خاطر اینکه خانواده، کوچکترین نهاد جامعه است، هر چیزی که به این نهاد صدمه بزند، آسیب است. در ایران، یک افتخاری که داشتیم و سرافراز بودیم، اصالت داشتن بنیان خانواده ها بود، متاسفانه در سالهای اخیر، بنیان خانواده در حال سست شدن است. آمارهای رو به افزایش طلاق و وضعیتی که زنان در جامعه دارند، می شود اسمش را آسیب گذاشت. با همین رویکرد در شورا تلاش کردیم در کمیته اجتماعی، کارگروهی را تشکیل دهیم. شخصا به مرکز مطالعات شهرداری تهران سرزدم و دیدم آماری درباره آسیبهای تهران ندارند. درخواست جدی کردم وضعیت آسیبها در چند شاخص مشخص شود، یکی از این شاخصها، تعداد زنان خیابانی است. مد نظرم فقط زنان نبود، بلکه کودکان هم هست. خشونتهای خانوادگی، قتلهای خانوادگی و چندین شاخص از جمله اعتیاد در خانواده ها را تعریف کردم. پروپوزال این تحقیقات را داریم تنظیم می کنیم و به تفکیک مناطق با در نظر گرفتن حاشیه ها اجرا خواهد شد. متاسفانه در بسیاری از مطالعات شهرداری، حاشیه ها دیده نشده. آسیبها بیشتر در بیرون از حریم مناطق شهری و در حاشیه هاست و تاکید کردم این را در برنامه شان قرار دهند. و چه چیزی باعث این آسیبها می شود؟

فاطمه دانشور: تحقیقات نشان می دهد 80 درصد خانمهایی که کار سالم داشتند، عنوان کردند به عنوان تامین هزینه های زندگی و فاصله زیاد درآمد و هزینه، کار می کنند و مجبورند بسیاری چیزها را از سبد هزینه های زندگی خود حذف کنند. چیزهایی مانند تفریحات دیگر جایی در هزینه خانواده ها ندارد. تفریح از نیازهای انسان است. مسافرتها و رفت و آمدهای خانوادگی را از سبد خانواده ها کم می کنند، علتش تورم مزمن است که آسیب زا شده. *اطلاعات و آماری درباره این مسایل دارید؟ فاطمه دانشور: اطلاعاتی که وجود دارد خیلی ناقص است، برخی از آمار را از وزارت کشور درآوردیم که به تفکیک استانها بود که باز هم شاخص آسیبهای مربوط به زنان خیلی مشخص نبود، در وزارت کشور اعتیاد شاخص را نسبتا دقیق داشتند، فسادهای مربوط به دزدی و قتل را داشتند ولی آمار آسیبهای مربوط به زنان را نداشتند.

آیا شما هم با نظر خانم ولی مراد موافقید که باید مسایل آینده را دید؟

فاطمه دانشور: دیدن آینده را بدون در نظر گرفتن وضعیت فعلی امکان پذیر نمی دانم. باید گزارش جامعی درباره وضعیت فعلی تهران داشته باشیم و ببینیم کجا ایستاده ایم.

موضع شهرداری چه این باره چیست؟

فاطمه دانشور: حاشیه های تهران شکل گرفته و به علت مهاجرت، هر روز گسترده تر می شود. نگاه شهرداری، جمع کردن حاشیه هاست، چون جایی برای آینده حاشیه نشینها در نظر نگرفته اند، ناچار رهایشان می کنند و این واقعیت تلخ سر جایش می ماند که حاشیه ها همچنان هستند و این مسئله ای بسیار نازیباست، شخصا دیده ام در اتاقهای بسیار کوچک، فردی معلول کنار نوزادی بیمار خوابیده بود.

همان نوزاد چند روز بعد از همان بیماری معمولی، فوت کرد. دیدن حاشیه ها باید جزء مطالبات ما از شهرداری و دیگر مسئولان و نهادها باشند که موضوع حاشیه ها را به صورت جدی ببینند. خانم رستمی، نظر شما که در مرکز مطالعات شهرداری هستید، در این باره چیست؟ مهدیه طائفه رستمی: جامعه یک سیستم است و نهادها با همدیگر در ارتباط هستند، خانواده، آموزش وپرورش، نظام اقتصادی و ... همه با همدیگر مربوط هستند. چه زمانی آسیبهای اجتماعی به وجود می آید؟ زمانی که کارکرد هر یک از این نهادها از بین برود یا اشتبلاه شود. حالا می بینیم روسپی گری تنها به زنان اختصاص ندارد، بلکه مردها هم روسپی می شوند، چون کارکرد نظام اقتصادی دچار مشکل شده.

توران ولی‌مراد: تکنولوژی هم که به میدان آمده. در این ارتباطات، طرفین با موبایل هماهنگ می شوند. وی چت و وایبر و سایر ابزاری که کارایی ارتباطات را دارند آمده و کار را راحت تر کرده. چرا این آسیبها فراگیر می شود؟مهدیه طائفه رستمی: الان بحث روسپی گری در میان مردها نیز هست. چرا یک زن روسپی گری می کند؟ این یک مسئله اجتماعی شده است. نهادهای آموزشی، مهارتهای زندگی را به زنان یاد نداده اند. تجربه شما در مواجهه با آسیبهای اجتماعی تهران چه بوده؟ مهدیه طائفه رستمی: تجربه شخصی ام در شهرداری می گوید دختر 13 ساله داشته ایم که دست به روسپی گری می زد. دوستی های بین دختر و پسر از دوره راهنمایی شروع شده و روابط خاص بین دختر و پسرها از همان سنین شروع می شود. قبلا تنها دوستی در حد مثلا مکالمه بود ولی الان وارد روابط خاص می شوند. چت رومهایی که در اینترنت می بینیم نیز آسیب زا هستند. آیا به شرایط هشدار رسیده ایم؟

مهدیه طائفه رستمی: صد درصد وضعیت هشدار دهنده است. در برخی محلات جنوب شهر، نوع روسپی گری، کاملا آشکار است. در بوستانهای اصلی این محله شاهد دختران نوجوان، زنان و مردانی هستید که دارند این کار را انجام می دهند.

فاطمه دانشور: جوانان گرایشی به تشکیل خانواده ندارند، زندگی های هم خانه ای در حال به وجود آمدن است. *آقای عابدینی مطلق، از نظر شما که درباره حجاب کار کرده اید، ریشه آسیبها در کجاست؟ عابدینی مطلق: از موضع روانشناختی و جامعه‌شناختی وقتی به مسئله آسیب های اجتماعی نگاه می‌کردم به این نتیجه رسیدم که از سوی جوان‌ها باید ریشه را در جای دیگری جست. مراجعاتی که به ما می‌کنند و تلفنهایی که درباره این موضوع داریم خیلی زیاد است. یکی از مشکلات عمده ما این است که نهادهای مردمی در این زمینه فعال نیستند، مشاوران خوب، اندک داریم یا آنهایی که هستند، کارا نیستند.

از خلال ارتباطاتم مشاهده کردم همه چیز را با پوششی که روی آن کشیده‌ایم، رها می‌کنیم. آن پایین خیلی اتفاقها دارد می‌افتد و ما خبر نداریم. توران ولی مراد: این نمونه ها کم نیستند. *آقای عابدینی شما در کتابتان به حضور پیشگیرانه حجاب درباره آسیبها اشاره کرده اید. منظورتان از حجاب چیست؟ چادر منظور است؟

کاظم عابدینی مطلق: ما چیزی به نام حجاب داریم و بعد هم بحث دیگری داریم به نام حجاب برتر، من می‌گویم در این دنیا، دو مدل جامعه داریم، مدل برون‌گرا که به برون اصالت می‌دهد و مدلی که به خانواده اصالت می‌دهد. باید تکلیف نهادهای اجتماعی که براساس الگوهای غربی ساخته شده‌اند تا خانم‌ها را از درون خانه به بیرون پمپاژ کنند روشن کنیم. وقتی اتمسفر حضور زن عوض می‌شود، روسریها، توسری تلقی می‌شوند و شروع به عقب‌نشینی می‌کنند. ما می‌توانیم از مسجد به عنوان نهاد مشروعیت‌ساز و قداست‌بخش برای حضور در بیرون از خانه استفاده کنیم. بسیاری از نهادهای اجتماعی خود را بخصوص کلاس‌های آموزشی یا فعالیت‌های هنری یا ورزشی و غیره را به جای اماکنی با نام غربی یا حتّی فرهنگسراها در مسجد مستقر سازیم. کاری که در زمان پیامبر(ص) به آن عمل می‌شد. ضمنا توجه شود موضوع زیبایی‌شناختی اندام زن از موضوع تحریک‌کنندگی جنسی جدا شود و بسیاری از سخت‌گیریها در مورد حجاب یا طرح وجوب رعایت بالاترین شکل حجاب امثال پوشیه و چادر و نقاب به دلیل عدم درک ماهیت حجاب و تمایز قایل نشدن میان وجه زیباشناختی اندام زنانه و وجه تحریک‌انگیزی جنسی صورت می‌گیرد. *خانم ولی مراد، شما با این حرف موافقید؟ توران ولی مراد: این حجاب، پوشش و کرامت انسانی است. موضوع "درون و برون" مطرح نیست. چون یک خانم جذابیت جنسی دارد و برای اینکه ارزش خانمها به این جهت نرود، برای حفظ کرامت انسانی زن است که اسلام تکلیف به حجاب کرده است. اسلام با موضوع حجاب، می خواهد حضور خانمها درجامعه انسانی باشد نه این که جذابیت های جنسی او او را خواستنی کند.

حجاب این است که یک خانم جذابیتهای جنسی اش را بپوشاند به همین دلیل است که به تن صدا هم کار دارد. اصل موضوع حجاب برای شناخته شدن زن به عنوان یک انسان است تا به تعبیر قرآن این طور معرفی شود تا مورد اذیت و آزار قرار نگیرد. نگرش جنسی داشتن به زن خود عامل بسیاری از آسیب ها و آزارها و بر هم زدن آرامش و امنیت زنان است.

پایان قسمت اول

منبع : عبرت نیوز

به شرایط هشدار در عریانی اجتماعی رسیده ایم؟ ( ۱ )